Valincidenten zijn een veelvoorkomend probleem bij de oudere generaties. Een op de drie thuiswonende ouderen en twee op de drie bewoners in woonzorgcentra vallen namelijk gemiddeld eenmaal per jaar. Zelden ligt slechts één factor aan de basis van de val, want zowel omgevings- als persoonsgebonden factoren spelen een rol. “Hoe meer risicofactoren een persoon heeft, hoe groter het risico op vallen. Het is dus belangrijk om de valproblematiek multidisciplinair aan te pakken”, legt Katrien Decoussemaker uit, kinesitherapeut en expert valpreventie bij wzc de Lichtervelde. Met de Week van de Valpreventie in het vooruitzicht is het de uitgelezen moment om de valexperte aan het woord te laten.
VALEXPERT IN DE KIJKER
Katrien is sinds 2019 werkzaam bij wzc de Lichtervelde, maar voor het ontstaan van haar interesse in ouderenzorg graven we dieper in de geschiedenisboeken. “In mijn studentenjaren werkte ik regelmatig als jobstudent in de ouderenzorg en mijn masterproef in de opleiding kinesitherapie weidde ik volledig aan kracht en vallen bij ouderen”, verduidelijkt Katrien. Haar eerste stappen in het werkveld zette ze twintig jaar geleden in een woonzorgcentrum en sindsdien week ze nooit meer af van dat pad. “Vroeger gaf ik les bij Logo Gezond+ over valpreventie bij thuiswonende ouderen en mantelzorgers, momenteel werk ik als kinesitherapeut en valexpert bij wzc de Lichtervelde. Daarnaast ben ik op maandag actief bij de Olympische Turnvereniging Nazareth, waar we op een uitdagende, creatieve en veilige manier thuiswonende 60-plussers in beweging houden.”
BELANG VAN VALPREVENTIE BIJ OUDEREN
Cijfers illustreren het belang
Hoe belangrijk is het om in te zetten op valpreventie? Elke seconde valt wereldwijd een 65-plusser, elke 11 seconden wordt een 65-plusser na een val op spoed opgenomen en elke 19 minuten overlijdt een 65-plusser aan de gevolgen ervan. Bovendien neemt het risico toe bij bewoners met cognitieve stoornissen, wat in woonzorgcentra geen uitzondering is. “De statistieken liegen er niet om en de impact van de vergrijzing is niet te onderschatten, want met de leeftijd nemen onder meer de balans en de spierkracht af. We mogen het belang dus zeker niet minimaliseren”, aldus Katrien.
Activiteiten in teken van valpreventie
Dankzij talloze activiteiten in het wzc wil de valexperte ouderen ervan bewust maken dat valincidenten voorkomen kunnen worden. Gedachten zoals ‘er is niets aan te doen’ en ‘ik ben hier te oud voor geworden’ waaien weleens door de wandelgangen, maar daar wilt Katrien komaf mee maken. “Met de werkgroep valpreventie zijn we er reeds in geslaagd om een aantal leuke projecten op poten te zetten. Jaarlijks organiseren we bijvoorbeeld een schoenenverkoop, want ouderen dragen vaak pantoffels, schoenen die niet correct aansluiten of instappers die geen stabiliteit bieden. De verkeerde schoenen hebben invloed op iemands evenwicht en bijgevolg op het valrisico, dus daar willen we hen attent op maken”, gaat ze verder. “Daarnaast organiseren we oogmetingen om eventueel verminderd gezichtsvermogen vast te stellen, presenteren we beweegfilmpjes op de tv’s in onze voorziening en sensibiliseren we artsen om het voorschrijfgedrag van Vitamine D en Calcium te verhogen.”
Valrisico bepalen met testen
Risicofactoren bepalen helpt bij het in beeld brengen van hoe gevoelig iemand is voor vallen. “Denk maar aan mobiliteits- of cognitieve problemen, verminderd gezichtsvermogen, duizeligheid, voetproblemen, risico’s in de leefomgeving of het medicijngebruik. Het belang van medicijninname raakt nog te vaak in vergetelheid want bepaalde antipsychotica, antidepressiva en stemmingsstabilisatoren zijn nadelig bij valpreventie”, gaat ze verder. “Vanuit mijn expertise als kinesist voer ik regelmatig vier valrisicotesten uit om de loopvaardigheid, spierkracht en balans te bepalen.”
- “De Timed Up & Go test meet de tijd die de bewoner nodig heeft om op te staan uit een stoel, 3 meter comfortabel te lopen, om te keren, weer terug te lopen en te gaan zitten. De bewoner mag zijn eigen loophulpmiddel en/of orthese gebruiken, maar er mag geen fysieke hulp of aanmoediging worden gegeven.”
- “Bij de Timed Chair Stand Test wordt de bewoner gevraagd om zo snel mogelijk vijf keer op te staan van een stoel en vervolgens weer te gaan zitten, zonder de armen te gebruiken.”
- “De Tinetti-test is opgedeeld in een evenwichtsdeel en een gangevaluatie. Het evenwichtsdeel evalueert de balans in zit, stand, opstaan, met evenwichtsverstorende prikkels, met gesloten ogen, ronddraaien en gaan zitten. Het mobiliteitsevaluatiedeel geeft een kwalitatief oordeel over het lopen en bevat de punten inzetten van gang, paslengte en pashoogte (rechter en linker voet), de passymmetrie en continuïteit, afwijkende gang, romp en de voetafstand.”
- "De Four Test Balance Scale is een evenwichtstest waarbij de oudere verschillende posities moet aanhouden met ogen open én met de ogen gesloten.”
WEEK VAN DE VALPREVENTIE
De Week van de Valpreventie is een jaarlijks wederkerende vitrine om de val- en fractuurpreventie extra onder de aandacht te brengen en Vlaanderen verder te sensibiliseren. “We zijn grote voorstander van de Week van de Valpreventie, want zo worden bewoners en familieleden ingelicht over het belang ervan en worden ze geïnformeerd over de activiteiten die we binnen dit kader organiseren. Wat er dit jaar op de planning staat in wzc de Lichtervelde? Zitdansen, rolstoel- en rollatorwandeling buiten met opdrachten onder begeleiding, beweegactiviteiten met de kleutertjes, beweegparcours in de cafetaria waarbij men creatief aan het werk gaat, menu’s met extra veel Calcium, Vitamine D en eiwitten om de botten en spieren aan te sterken en nog zoveel meer.”
BELANGRIJKSTE TIPS
“De belangrijkste tips die ik wil meegeven? Bewegen, bewegen, bewegen. Om de mobiliteit en spierkracht te verbeteren en het evenwicht en balans te versterken is op regelmatige basis bewegen belangrijk. Bovendien helpt het ook om vertrouwen te herwinnen na een eventuele eerdere val. Daarnaast raad ik aan om veel water te drinken, zorg te dragen voor de voeten en ogen, de omgeving veilig in te richten, op te letten met medicatie en te melden als je duizeligheid ervaart, dan ondernemen we de gepaste acties. Zo werken we met z’n allen tegen vallen.”